Żywienie krów wysokocielnych

Jacek Mroczkowski
Oddział Ostrołęka

Racjonalne żywienie jest podstawą hodowli bydła mlecznego. Jak wiadomo, polega ono na dostarczaniu zwierzętom odpowiedniej ilości niezbędnych składników pokarmowych pokrywających zapotrzebowanie bytowe, produkcyjne oraz związane z przyrostem ciała, a u krów cielnych związane z rozwojem płodu. Przy hodowli krów mlecznych, szczególnie tych o wysokim potencjale genetycznym i wysokiej wydajności mlecznej, prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o sukcesie hodowlanym i ekonomicznym.

Ułatwieniem dla hodowcy może być podział stada na grupy technologiczne. Im stado podstawowe krów jest większe, tym łatwiej jest podzielić zwierzęta na grupy i dla każdej z nich przygotować pasze. Każda grupa jest żywiona inaczej. Przy większych stadach powinna być przygotowana oddzielna mieszanka TMR, a przy mniejszych odpowiedni dodatek paszy treściwej do bazowej mieszanki pasz objętościowych.
Krowy wysokocielne sto grupa w ostatnim okresie laktacji i okresie zasuszania (zaczyna się on najczęściej  około 60 dni przed spodziewanym wycieleniem). Zwierzęta w tej fazie obniżają produkcję mleka kosztem rozwoju i wzrostu płodu. Nieumiejętne żywienie krów w tym okresie może mieć wpływ na problemy zdrowotne zwierząt, wydajność produkcji mleka oraz przyrosty masy ciała cieląt. Żywienie ich paszami o dużej koncentracji składników pokarmowych, szczególnie energetycznych, może prowadzić do zatuczania, trudnych porodów i chorób metabolicznych w okresie laktacji. Czas zasuszania krów można podzielić na dwa okresy: zasuszanie właściwe – to czas od 8 tygodnia do końca 4 tygodnia przed porodem oraz fazę przejściową - od 3 tygodnia przed porodem.
                                               Żywienie w pierwszym okresie zasuszania

W fazie zasuszania właściwego dawka pokarmowa powinna się składać wyłącznie z pasz objętościowych. Muszą być one bardzo dobrej jakości, bo nawet niewielkie ilości pleśni negatywnie oddziałują na wewnątrzmaciczny rozwój płodu - mykotoksyny przenikają przez łożysko do płodu, co może prowadzić do poronień czy też rodzenia cieląt o niskiej żywotności. Pobranie suchej masy pasz w tym okresie nie przekracza 2% masy ciała krowy. Zalecane pasze w okresie zasuszania to np.: 15-20 kg sianokiszonki (40% s.m.), 7 kg kiszonki z kukurydzy (35% s.m.) i 4 kg słomy, siana. W dawkach pokarmowych pasze z roślin motylkowych nie mogą stanowić więcej niż 50%, z uwagi na dużą zawartość wapnia i potasu. Nadmiar kationów w diecie może wpłynąć na zaleganie poporodowe. Kiszonka z kukurydzy nie może stanowić więcej niż 50%, gdyż nadmiar energii w dawce pokarmowej może prowadzić do nadmiernego otłuszczania krów, problemów z wycieleniem i dalej - z chorobami metabolicznymi w okresie laktacji. W diecie krów zasuszanych wykorzystujemy pasze o wyższej zawartości włókna, a mniejszej zawartości energii, np.: kiszonkę z późno zebranych traw, siano czy też słomę zadawaną do woli. Muszą to być pasze dobre jakościowo.

                                                Żywienie w drugim okresie zasuszania

Około 3 tygodnie przed wycieleniem żywienie krów jest trudniejsze. Stopniowo wprowadzamy mieszankę treściwą od 0,5 kg do 3 kg przy wycieleniu oraz stopniowo zwiększamy udział kiszonki z kukurydzy. Bardzo ważne jest utrzymanie apetytu krowy, ponieważ rozwijający się płód i wody płodowe wypełniają jamę ciała, co utrudnia wypełnianie żwacza. Wskazane są więc pasze o dużej koncentracji energii. Ponieważ chcemy aby krowa pobrała dużo suchej masy, pasze powinny jej smakować. W połowie tego okresu dawkę pokarmową należy uzupełnić o paszę białkową (np.: śruta rzepakowa, poekstrakcyjna sojowa czy otręby pszenne). Należy pamiętać, że w tradycyjnych systemach żywienia najpierw zadajemy pasze objętościowe, a dopiero później treściwe i wysokobiałkowe.  Dawka pokarmowa w okresie zasuszania powinna zawierać odpowiednią ilość witamin i składników mineralnych. Najważniejsza są witamina A i karoten, a także selen i cynk, ponieważ zapobiegają zachorowaniom cieląt na biegunki i zapalenia płuc. Niedobór selenu i cynku u cielnych krów wpływa niekorzystnie na wewnątrzmaciczny rozwój płodu i jakość siary.

                                                                   Wpływ dodatków

W okresie przedporodowym zaleca się stosowanie szeregu dodatków chroniących krowę przed wieloma chorobami i zaburzeniami metabolicznymi np.: glikol propylenowy – profilaktyka ketozy, sole anionowe( MgSO4, NH4Cl, CaCl2, NH4SO4, CaSO4) – zapobieganie hipokalcemii, glukonian wapnia – interwencja w hipokalcemii, cholina chroniona przed rozkładem w żwaczu – zapobieganie stłuszczeniu wątroby i ketozie, niacyna – zapobieganie stłuszczeniu wątroby i ketozie, biotyna – zapobieganie zaburzeniom w tworzeniu rogu racic. Żywiąc krowy wysokocielne nie należy zapominać o ich zapotrzebowaniu na związki mineralne. W okresie zasuszania właściwego pobierając około 14 kg suchej masy w paszach objętościowych, pobierają one około 57g Ca, 29g P,14g Mg, 66g K, 13g Na, `17g Cl oraz 1,4mg Co, 156mg Cu, 3,9mg Se i 273mg Zn i to są wartości zbliżone do zapotrzebowania bytowego. Jednak wraz ze wzrostem płodu i zbliżającym się porodem wzrasta dalsze zapotrzebowanie na pierwiastki i chcąc nie dopuścić do hipokalcemii czy hipofosfatemii należy zadbać o odpowiednią zawartość wapnia i fosforu oraz innych makro i mikroskładników we krwi stosując różne dodatki regulujące bilans kationowo-anionowy w dawce pokarmowej. Należy pamiętać, że wprowadzając jakiekolwiek dodatki paszowe trzeba uwzględniać potrzeby zwierząt, skład dawki pokarmowej, zdrowotność i kondycję krów w okresie zasuszania, a także czynniki ekonomiczne. Każdy komponent paszy, który nie zwiększa jej jakości jest kosztem, a ten który ją poprawia to zysk.

                                                            Przygotowanie do wycielenia

Na około dwa tygodnie przed spodziewanym wycieleniem krowa powinna być umieszczona w miejscu gdzie nastąpi poród, aby w jej organizmie wytworzyły się przeciwciała odpornościowe typowe dla danego środowiska i zostały przekazane w siarze nowonarodzonemu cielęciu. Krowa zasuszona potrzebuje dużo światła, powietrza i ruchu. Są to czynniki niezbędne dla zdrowia i dobrostanu zwierzęcia, a dobry dobrostan to przyjemne i wygodne legowiska. Dobrym sygnałem zdrowotności stada jest stwierdzenie, że 80% krów ze stada bydła mlecznego leży na legowiskach i 80% z nich przeżuwa. Krowy stojące powinny w ponad 80% pobierać pasze ze stołu paszowego. O sukcesie hodowlanym i ekonomicznym hodowcy bydła mlecznego w dużym stopniu decyduje umiejętne żywienie (i to nie tylko w szczycie laktacji) oraz optymalne warunki utrzymania i prawidłowe żywienie w okresie zasuszania i przed wycieleniem.

OPR. A.D.