Uprawiamy patisony

Patison (Cucurbita pepo var. patisoniana) to ciekawe, choć mało popularne w Polsce warzywo z rodziny dyniowatych. Podobnie jak cukinia i kabaczek jest odmianą botaniczną dyni zwyczajnej, mimo iż na pierwszy rzut oka zupełnie jej nie przypomina. Jego owoce wyglądają jak dwa, złączone ze sobą, wybrzuszone dyski o falistych brzegach. 

Ich rozmiary także nie są szczególnie imponujące, gdyż w zależności od odmiany mogą mieć 10-20 cm średnicy. Mimo to ich wartość odżywcza wcale nie jest mniejsza niż dyni, a poza tym są delikatniejsze w smaku i łatwiej jest z nich przygotować potrawy i przetwory.
Najbardziej wartościowe są młode owoce, które można spożywać i przetwarzać w całości wraz ze skórką. Nieco mniej smaczne i twardsze są dojrzałe patisony, u których częścią jadalną jest głównie mięsista tkanka pozostająca po obraniu skórki.
Patisony - jako rozwinięte rośliny - mają pokrój krzaczasty, więc nie wymagają dla siebie zbyt dużo miejsca. Ich okazale, dłoniaste liście umieszczone są na długich, mięsistych ogonkach. Łodygi są grube i krótkie. System korzeniowy jest mocny, ale płytki, dlatego źle znoszą suszę. Z reguły zakwitają w czerwcu, a pierwsze owoce pojawiają się pod koniec miesiąca. Przy sprzyjającej pogodzie, zbiory można kontynuować aż do końca września.
Polecane odmiany
W uprawie znajduje się kilka odmian uprawnych patisonów, różniących się głównie wielkością owoców i kolorem skórki. Wśród nich polecane są głównie odmiany umieszczone w rejestrze COBORU (lista roślin warzywnych): Disco i Polo F1 – wczesne odmiany polskie, dające owoce o biało-kremowej skórce, Gagat – odmiana wczesna, o ciemnozielonych owocach, Okra – polska, wczesna odmiana o zielonych owocach, a także Sunny Delight F1 – zagraniczna odmiana o intensywnie żółtych owocach. W sprzedaży dostępne są także inne odmiany, zwykle zagranicznego pochodzenia, jak żółta Scallopini czy fioletowa Dark Green Scallopini.
Wymagania patisona
Patisony są roślinami wymagającymi i ciepłolubnymi. Najlepiej rozwijają się na stanowisku słonecznym i zacisznym, przy temperaturze 20-25°C. Źle znoszą chłody i giną nawet już przy krótkotrwałych spadkach temperatury do 0°C. Z tego względu do gruntu można je wysadzać lub wysiewać dopiero po minięciu zagrożenia wiosennymi przymrozkami (w drugiej połowie maja).
Cechuje je bardzo duże zapotrzebowanie na wodę i składniki odżywcze. W czasie suszy bezwzględnie wymagają nawadniania, gdyż szybko więdną, a ich owoce karleją. Wysychaniu podłoża może zapobiec ściółkując ziemię ciemną, przepuszczalną folią ogrodniczą, która nie tylko pozwoli zachować w glebie więcej wilgoci, ale zapobiegnie rozwojowi chwastów i podwyższy temperaturę gruntu.
Najlepiej udają się na glebach ciepłych, żyznych, próchniczych i głęboko uprawionych, posiadających obojętny odczyn pH. Jeśli podłoże nie jest dostatecznie żyzne, warto jesienią wzbogacić je dobrze rozłożonym obornikiem, kompostem lub nawozami zielonymi. Dodatkowo przed samą uprawą można dodać do gleby nawozy wieloskładnikowe (np. Azofoska), a podczas wegetacji mieszanki zawierające azot (np. saletry).
Cenną właściwością owoców jest słabe przyswajanie i kumulowanie metali ciężkich, dlatego jeśli nawet znajdują się one w glebie, na której uprawiany jest patison, nie powinny być zagrożeniem dla naszego zdrowia. Patisony rzadko padają ofiarą chorób i szkodników, o ile nie są uprawiane na stanowisku zajmowanym wcześniej przez inne warzywa z rodziny dyniowatych.
Sposoby uprawy
Ze względu na wysokie wymagania cieplne, patisony w naszym kraju uprawia się z rozsady wysadzanej na miejsce stałe w połowie maja, lub z siewu wprost do gruntu w podobnym terminie. Dzięki temu istnieje szansa uniknięcia, groźnych dla roślin, wiosennych przymrozków. Rozsadę należy przygotować na około 1 miesiąc przed planowanym posadzeniem roślin w gruncie. Nasiona najlepiej od razu wysiewać do osobnych, niewielkich doniczek, dzięki czemu będzie można uniknąć pikowania siewek. Na miejsce stałe gotową rozsadę wysadza się najwcześniej w połowie maja, zachowując rozstaw pomiędzy roślinami około 1 m. Rozsada pozwala nam uprawiać warzywo w chłodniejszych rejonach kraju i umożliwia wcześniejsze zbiory. Na stanowiskach cieplejszych warzywo można też uprawiać z siewu wprost do gruntu. Siew również należy zaplanować na połowę maja, co zabezpieczy rośliny przed wiosennymi przymrozkami. Nasiona umieszcza się w podłożu gniazdowo (po 2-3 sztuki), a po wschodach przerywa siewki, zostawiając na każdym stanowisku po jednej, najsilniejszej roślinie. Rozstaw dla roślin powinien być podobny jak w przypadku rozsady i wynosić około 1 x 0,8 m.
Zbiór i zastosowanie
Zbiór owoców należy przeprowadzać systematycznie w miarę ich dojrzewania, gdyż nie tylko szybko rosną i łatwo przejrzewają, ale też pozostając długo na krzewie spowalniają rozwój kolejnych owoców.
Patison jest warzywem sezonowym, którego nie można zbyt długo przechowywać w stanie świeżym. Można go natomiast marynować i kisić, gdyż do tego celu nadaje się znakomicie. Doskonale smakuje też po upieczeniu, usmażeniu, zgrilowaniu lub uduszeniu.

Katarzyna Chmielnicka
Oddział Radom

Przygotował A.D.